Đây là chia sẻ của bà Nguyễn Mộng Thu (vợ cố nhạc sĩ Trương Quốc Khánh - tác giả bài hát Tự nguyện) trong thư phản hồi gửi đến Trường Đại học Khoa học xã hội và nhân văn (Đại học Quốc gia TP.HCM) về việc đồng ý cho nhà trường lấy ca khúc này làm bài hát truyền thống.

 

Tự nguyện là bài hát nổi tiếng được sáng tác trong phong trào Hát cho đồng bào tôi nghe vào năm 1968 khi tác giả Trương Quốc Khánh 21 tuổi và đang là sinh viên ĐH Văn khoa Sài Gòn (tiền thân của Đại học Khoa học xã hội và nhân văn). Với bài hát này, ông được giới sinh viên Sài Gòn lúc bấy giờ trìu mến gọi là Nhạc sĩ Bồ câu. Ngày nay, Tự nguyện là bài hát rất phổ biến, được sử dụng trong nhiều chương trình nghệ thuật, nghi lễ với các hình thức đơn ca, tốp ca, hợp xướng...

 

Trong thư, bà Thu lưu ý một số chỗ người hát thường nhầm lẫn, dẫn tới sự thay đổi ít nhiều về ý nghĩa của bài hát. Cụ thể, trong lời ca đoạn mở đầu của bài hát là: "Nếu là chim, tôi sẽ là loài bồ câu trắng/Nếu là hoa, tôi sẽ là một đóa hướng dương/Nếu là mây, tôi sẽ là một vầng mây ấm/Nếu là người, tôi sẽ chết cho quê hương...". 

 

 

Theo bà Thu, bài hát Tự nguyện được viết trong giai đoạn khốc liệt của cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước (1968). Qua bài hát, tác giả Trương Quốc Khánh muốn bày tỏ mong ước hòa bình, độc lập, tự do bằng việc lựa chọn các hình tượng điều kiện: chim - bồ câu trắng, hoa - hướng dương, mây - vầng mây ấm, do vậy mới dùng chữ "là". Hiện nay, nhiều người, thậm chí các ca sĩ, đã sửa lời bài hát - thay vì "là" thành "làm". Ở câu cuối đoạn mở đầu, nhiều người đã bỏ đi chữ "nếu" khiến bài hát bị chậm lại, tiết tấu bị gián đoạn. 

 

Trong chương trình Những bài hát còn xanh, nhạc sĩ Trần Xuân Tiến từng xúc động kể lại rằng những ngày cố nhạc sĩ Trương Quốc Khánh nằm viện, ông thường gửi gắm nhạc sĩ Trần Xuân Tiến tâm nguyện hãy nói với các bạn trẻ biết là phải có chữ "nếu". "Chữ "nếu" là sự cách điệu ước muốn cao hơn, vì rõ ràng con người có những ước muốn có chọn lọc" - bà Thu cho biết.

 

Ngoài ra, nguyên bản câu kết bài hát phải là: "Là người, xin một lần khi nằm xuống, nhìn anh em đứng lên cắm cao ngọn cờ". Nhưng nhiều người đã hát thành "phất cao ngọn cờ". 

 

Tác giả dùng chữ "cắm" để thể hiện tư thế vững chãi của lá cờ đất nước ở biên cương Tổ quốc. Khi hòa bình, thống nhất, cờ sẽ được cắm trên khắp đất nước thể hiện sự độc lập, tự do và toàn vẹn lãnh thổ. Mong ước của những chiến sĩ là dù mình có hi sinh thì đồng đội cũng sẽ tiếp bước để có ngày đất nước độc lập, tự do.