NSƯT Hương Xuân, diễn viên tạo ấn tượng với vai Duyên trong phim "Về nơi gió cát" (cố đạo diễn Huy Thành) bị tai biến nặng phải nằm một chỗ đã 3 năm nay, vừa qua đời hôm 13/5/2019.
Trong nghệ thuật, NSƯT Hương Xuân đúng là một loài “hoa đồng cỏ nội”, ngây thơ và trong sáng suốt cả sự nghiệp, từ lúc bước vào cho đến khi tự ý rời xa. Bà là con thứ ba trong gia đình nông dân có đến 10 người con ở xã Xuân Thới Thượng, huyện Hóc Môn, TP.HCM. Chín tuổi, cô bé Hương Xuân theo người dì về ở xã Mỹ Hạnh (Long An) đi làm giao liên và tham gia văn công, vừa múa hát vừa giúp các mẹ gánh cơm tiếp tế cho bộ đội. Lớn lên một chút, Hương Xuân vào R học cải lương với nghệ sĩ Mười Đờn. Năm 1973, bà ra Bắc, biên chế vào đoàn cải lương Giải Phóng và năm 1975, về Nam, đoàn cải lương Giải Phóng sáp nhập với đoàn cải lương Nam bộ thành đoàn cải lương Trần Hữu Trang (tiền thân Nhà hát Nghệ thuật cải lương Trần Hữu Trang).
Từ trái sáng: Bùi Cường, Mộng Tuyền, Hương Xuân, Lý Huỳnh và Trần Phương là những gương mặt đoạt giải cao tại LHP Việt Nam lần thứ 6 năm 1983.
Sự nghiệp “văn công” của Hương Xuân cũng mau chóng kết thúc theo tuổi thiếu niên, bởi vừa bước vào tuổi 20 đẹp nhất của đời người, bà đã được điện ảnh “giành lấy” khi hai đạo diễn Lê Hoàng Hoa và Sáu Của đến đoàn cải lương Trần Hữu Trang tìm kiếm người đóng vai cô Ba Liên trong bộ phim truyện Kỷ niệm vùng ven, chỉ một năm sau ngày đất nước thống nhất, năm 1976. Bén duyên, bà chuyển hẳn biên chế sang Hãng phim Giải Phóng và trở thành một trong những gương mặt nữ “hot” nhất của điện ảnh cách mạng giai đoạn cuối thập niên 1970 - 1980, với trên mười bộ phim như Kỷ niệm vùng ven, Đứa con bị từ chối, Khung trời lỗi hẹn, Hoa xương rồng, Hoa cát… Trong đó, đặc biệt phải kể đến phim Về nơi gió cát với vai Duyên, được xem là vai thành công rực rỡ nhất trong sự nghiệp điện ảnh của NSƯT Hương Xuân.
Duyên là một thiếu phụ vùng biển, có chồng đi kháng chiến, bị lính cộng hòa đánh đập tra khảo, nhờ một sĩ quan ngụy ra tay cứu giúp, lấy làm vợ và có với nhau một đứa con. Những lúc người chồng cách mạng về làng hoạt động, chị phải giấu chồng trên gác mái nhà. Sống trong tình cảnh trớ trêu, người vợ trẻ đã phải chịu nhiều giằng xé, sống làm sao để làm tròn phận sự giữa tình và nghĩa, giữa chồng bên này và chồng bên kia mà đỉnh điểm là cuộc đụng độ trực diện giữa hai người chồng ở hai bên chiến tuyến.
NSƯT Hương Xuân mãi được nhớ đến với hình ảnh của Duyên trong Về nơi gió cát.
NSƯT Hương Xuân, với bề ngoài toát lên nét đẹp chân quê, gương mặt vốn nhiều vẻ u uẩn, cộng với lối diễn mộc mạc, tự nhiên như không, đã vào vai Duyên một cách ngọt ngào, chinh phục hoàn toàn người xem. Cùng với giải Bông sen vàng dành cho bộ phim Về nơi gió cát, vai Duyên của chị đoạt được giải Nữ diễn viên xuất sắc nhất trong Liên hoan phim VN năm 1980. Giải thưởng này cũng giúp bà trở thành nữ diễn viên VN duy nhất được chọn đi tham dự Tuần lễ phim VN tại Algerie năm 1981.
Về sau, bà về quê sinh sống bằng công việc bán quán cà phê để nuôi con, cuộc sống khó khăn khi bệnh kéo đến do di chứng của lần bị tai nạn giao thông.
Cát Vũ - M.Khuê/Theo PNO - NLĐO