Trong cuốn sách với tựa đề Dám hỏi đường đi phương nào, nữ đạo diễn Dương Khiết đã kể lại nhiều kỷ niệm trong cuộc hành trình kéo dài từ 1982 đến 1986 để hoàn thành 25 tập phim Tây du ký. Bà thú nhận, bây giờ có thể ngồi theo dõi suốt 76 tập phim Chân Hoàn truyện, chứ không dám xem lại tác phẩm tâm huyết của chính mình. Mỗi hình ảnh, mỗi cảnh quay đều gắn liền với những kỷ niệm vui buồn, dù đã nhiều chục năm rồi nhưng vẫn rõ như in trong ký ức, cứ xem là khóc nên khi bật ti vi lên, thấy Tây du ký là bà chuyển kênh ngay.

 

Và trong tự truyện Dương Khiết tự thuật: 9 lần 9 - 81 nạn của tôi, nữ đạo diễn đưa độc giả trở lại với những kỷ niệm quý hiếm cùng bộ phim Tây du ký 1986. Năm 1981, khi đã 52 tuổi, Dương Khiết nhận nhiệm vụ thực hiện bộ phim truyền hình Tây du ký - bước ngoặt quan trọng trong sự nghiệp của bà. 

 

Nhận phim Tây du ký, điều khiến nữ đạo diễn Dương Khiết đau đầu là việc tìm kiếm diễn viên. Trong phim, Tôn Ngộ Không là nhân vật quan trọng nhất nên bà dành rất nhiều thời gian cho vai diễn này. Từng đi gặp "Bắc hầu vương" Lý Vạn Xuân nhưng sau cuộc trò chuyện, bà có phần thất vọng. Bất giác, bà nghĩ đến "Nam hầu vương" Lục Linh Đồng, bèn điện thoại cho ông. Lục Linh Đồng rất nhiệt tình, bảo cứ đến đây, ông có nhiều học trò để bà lựa chọn.

 

Ngày 28/2/1982, Dương Khiết đón xe đến nhà Lục Linh Đồng ở Thiệu Hưng, Chiết Giang (Trung Quốc). "Nam hầu vương" đã khiến bà thích thú khi đích thân biểu diễn những tuyệt kỹ của Tôn Ngộ Không. Tuy nhiên, cuối cùng bà nói: "Giá như anh trẻ lại 30 tuổi, vai Tôn Ngộ Không chắc chắn sẽ thuộc về anh". Nghe vậy, Lục Linh Đồng vội chỉ vào chàng thanh niên đang ngồi bên cạnh: "Đây là con trai tôi". Thấy Dương Khiết dường như không quan tâm (thật ra là không hiểu ý ông) đến chàng trai ấy, Lục Linh Đồng hơi thất vọng. Ông hẹn hôm sau cho bà gặp các học trò của mình.

 

Đúng hẹn, Dương Khiết đến nhà Lục Linh Đồng. Một lần nữa, ông lại cố ý giới thiệu cậu con trai của mình. Đành lòng, bà phải yêu cầu chàng trai - Chương Kim Lai, tức Lục Tiểu Linh Đồng, biểu diễn cho mình xem. So với cha, Lục Tiểu Linh Đồng kém linh hoạt, những động tác còn lóng ngóng, cặp mắt không có được cái thần của Tôn Ngộ Không. Nghe Dương Khiết phát biểu cảm nhận, Lục Linh Đồng tức thì vỗ vào ngực mình hứa sẽ đào tạo thêm cho con trai. Mấy tháng sau, khi trở lại, Dương Khiết hoàn toàn bất ngờ khi nhìn thấy một Tôn Ngộ Không tái sinh hiện ra trước mắt mình qua hình dáng của Lục Tiểu Linh Đồng. "Nhớ lại lúc ấy, tôi không khỏi không nể phục viễn kiến của người nghệ sĩ già khi tiến cử con trai mình, để bây giờ Trung Quốc có một Tôn Ngộ Không - Lục Tiểu Linh Đồng nổi tiếng khắp thế giới" - nữ đạo diễn Dương Khiết nói.

 

Trước khi phim bấm máy, Dương Khiết có tìm gặp Chủ tịch Hội Phật giáo Trung Quốc lúc bấy giờ là Triệu Phác Sơ, nhờ ông viết vài câu trước mỗi tập phim. Tuy nhiên ông đã từ chối vì cho rằng Tây du ký đã bóp méo hình ảnh Đường Tăng, Phật giáo không thừa nhận tác phẩm này. Ông đề nghị Dương Khiết nếu làm phim thì hãy thay đổi cái nhìn về nhân vật Đường Tăng, giúp vị hòa thượng này lấy lại công bằng, hoặc ít nhất cũng đừng làm xấu hình ảnh của Ngài.

 

Đường Tăng hay Đường Huyền Trang, Đường Tam Tạng là nhân vật có thật trong lịch sử, có cống hiến rất lớn cho Phật giáo Trung Quốc. Tuy nhiên, trong tác phẩm Tây du ký của Ngô Thừa Ân, để làm nổi bật Tôn Ngộ Không, tác giả đã biến ông trở thành một con người yếu đuối, vô năng, hay khóc than, mấy lần niệm thần chú để đuổi Tôn Ngộ Không đi. Không ít người, nhất là trẻ em khi đọc Tây du ký thường không thích Đường Tăng. Để có cái nhìn đúng hơn về nhân vật, Dương Khiết đã đọc lại nguyên tác văn học, viết lại vai diễn này, thêm thắt nhiều tình tiết không có trong truyện, khắc họa rõ ý chí và lòng can đảm của Ngài.

 

Tây du ký 1986 đã 3 lần thay đổi diễn viên đóng vai Đường Tăng. Người đầu tiên là Uông Việt, bà gặp khi đến Học viện Điện ảnh Bắc Kinh tổ chức casting. Để cảm nhận được cuộc sống của người tu hành, bà yêu cầu Uông Việt lên sống tại chùa Pháp Nguyên. Uông Việt rất hào hứng, lập tức cạo đầu và suốt ngày mặc tăng y của Đường Tăng.

 

Có một chuyện thú vị đã xảy ra trong thời gian Uông Việt sống trong chùa. Dự định là một tháng, nhưng mới khoảng 10 ngày Uông Việt đã bỏ cuộc, rời khỏi chùa. Điều đó khiến phó đạo Chu Tiểu Phong không hài lòng, cho rằng anh không chịu đựng được khổ cực, là kẻ đào ngũ, không xứng đáng để hóa thân vào hình ảnh của Đường Tăng. Thế là Uông Việt đành phải cầu cứu Dương Khiết, kể rằng trên chùa quá nhiều muỗi, đốt khắp mình, đốt cả cái đầu trọc nhưng các hòa thượng không cho anh đập, giết chúng vì sẽ phạm tội sát sinh.

 

Diễn xuất của Uông Việt đã được khen ngợi khi thể hiện rất tốt vai Đường Tăng, nhưng sau khi đóng 3 tập Họa khởi Quan Âm viện (tập 6), Thâu ngật nhân sâm quả (tập 9) và Tam đả Bạch Cốt Tinh (tập 10), vì muốn tham gia một bộ phim điện ảnh nên anh xin rút lui. Thay thế Uông Việt đảm nhận vai Đường Tăng là Từ Thiếu Hoa, diễn viên từng thử vai Bạch Long Mã. Tuy nhiên, cũng như Uông Việt, Từ Thiếu Hoa không thể theo Đường Tăng đến cùng vì quyết định học lên đại học nên chỉ đóng 8 tập phim.

 

Người thứ 3 đóng vai Đường Tăng là Trì Trọng Thoại, nhưng anh không qua casting, mà tình cờ nữ đạo diễn Dương Khiết bắt gặp ngoài đường. Bà kể: "Hôm ấy, sau khi kết thúc một ngày làm việc trong phòng dựng, tôi và thư ký Vu Hồng (vợ Lục Tiểu Linh Đồng sau này) rời khỏi cơ quan, lúc ấy đã chiều tối. Trên đường, thấy một thanh niên đi lướt qua mình, tôi vội kêu lên. Người thanh niên có gương mặt nho nhã, phúc hậu giật mình quay lại". Đó chính là Đường Tăng thứ 3.

 

Điều ít ai biết là 25 tập phim Tây du ký do nữ đạo diễn Dương Khiết thực hiện chỉ ghi hình bằng một máy quay duy nhất, lại thuộc loại máy "lớn tuổi" nên thường trở chứng. Phần lớn các cảnh quay đều thực hiện trong hang động, nhiệt độ thất thường nên máy quay cũng thất thường. Để đảm bảo tiến độ công việc và phòng trường hợp máy quay "giận dỗi", có lần cả đoàn phim đã thức trắng bốn ngày bốn đêm quay miệt mài trong hang động vì không dám tắt máy, sợ khi khởi động lại nó không chịu hoạt động.

 

Nữ đạo diễn Dương Khiết tuy đã ra đi nhưng bộ phim Tây du ký 1986 huyền thoại sẽ ở lại vĩnh viễn với khán giả. Chỉ riêng tại Trung Quốc, dù đã lên sóng hơn 2.000 lần nhưng tác phẩm này vẫn là bộ phim được yêu thích, cứ mỗi dịp năm mới hay hè lại có đài truyền hình chiếu lại, vẫn đạt rating rất cao.